Pytania dotyczące przeszłości pacjenta, to przede wszystkim bardzo ważna część wywiadu diagnostycznego. Począwszy nawet od okresu ciąży, przez wczesny rozwój psychofizyczny, relacje z rodzicami i innymi bliskimi, poważne urazy i choroby, aż po dramatyczne zdarzenia. Terapeuta musi mieć tło, poznać środowisko, w jakim pacjent wzrastał. Od tego zależy po części ścieżka diagnostyczna i późniejszy plan terapii, jaki wyznaczy. W przypadku terapii poznawczo-behawioralnej historia człowieka pozostaje raczej tłem, a praca skupia się na myślach i emocjach doświadczanych w teraźniejszości. Bywa jednak, że przeszłość działa jak za wielka kotwica – człowiek niby się porusza tu i teraz, ale ostatecznie dzieje się coś, co sprowadza go do punktu wyjścia. Jednym ze sposobów odzyskania wolności, jest terapia schematów opracowana przez Young i Klosko. Tutaj przeszłość staje się nie tylko tłem, ale materiałem dla części terapii. Konieczne jest jej poznanie i zrozumienie zarówno z perspektywy bezbronnego dziecka, jak i dorosłego człowieka. Razem z terapeutą pacjent identyfikuje wzorce myślenia, przeżywania i zachowań, jakie kiedyś miały mu pomóc w radzeniu sobie z trudną rzeczywistością. Musi odkryć, co jest tym ciężarem, który trzyma tak bardzo, że nie można swobodnie odpłynąć. Słowami terapii: pacjent rozpoznaje swoje schematy. Jeśli te wzorce są na chwilę obecną już niepotrzebne, przeszkadzają w codziennym życiu, wymagają zmiany. Temu wszystkiemu towarzyszy przeżywanie wielu różnorodnych emocji – dopuszczenie ich do głosu jest warunkiem uruchomienia procesów przetwarzania niezbędnych dla dalszego rozwoju. W terapii wykorzystuje się techniki poznawcze, behawioralne i wyobrażeniowe. Pomaga także dobra relacja z terapeutą, oparta na szczerości i zaufaniu. Przeważnie, przeszłość i teraźniejszość przenikają się w procesie leczenia, ale ostatecznie przeszłość staje się tylko punktem odniesienia, kontekstem do interpretacji zjawisk. Sama w sobie staje się ona historią, którą można traktować jak książkę: wczytywać się i przeżywać lub po prostu zamknąć i odstawić na półkę. Człowiek odzyskuje kontrolę – kotwica jest nadal spora, ale da się już poderwać ją
z dna i wciągnąć na pokład nie wywracając łódki. Pojawia się swoboda w myśleniu i działaniu. W tzw. obrazie klinicznym u pacjenta zaczynają ustępować np. objawy depresji i lęku, poprawiają się relacje z innymi, pojawia się inicjatywa, aktywność, poczucie sprawczości. Wzrasta świadomość siebie: swoich potrzeb, możliwości, mocnych i słabych stron. Tak więc, „grzebanie w przeszłości” staje się dzięki terapii bazą dla budowania zdrowszego „dzisiaj”

Autor: Ilona Świerczewska, psycholog, certyfikowany psychoterapeuta poznawczo-behawioralny.